Szlak cyfrowego dziedzictwa kulturowego

Szlak cyfrowego dziedzictwa kulturowego

Pomimo tego, że na całym świecie cyfrowe dziedzictwo kulturowe cieszy się rosnącym zainteresowaniem, wciąż pozostaje wiele do zrobienia w zakresie promocji, edukacji, dokumentowania i zachowania od utracenia cyfrowych artefaktów, zarówno sprzętu, jak i oprogramowania. Także w Polsce przybywa placówek (muzeów), które udostępniają archaiczny sprzęt cyfrowy.

W wielu przypadkach są to inicjatywy oddolne. Miejsca te są tworzone przez prywatnych kolekcjonerów, pasjonatów retrocomputingu i retrogamingu. Rozproszenie działań oddolnych i ich niepowtarzalny, indywidualny charakter sprawia, że nie istnieje skonsolidowany wykaz muzeów cyfrowego dziedzictwa kulturowego w Polsce.

Dr Karol Król: „Podobnie jak istnieją w Polsce szlaki architektury drewnianej, szlaki kościołów drewnianych czy szlaki kulinarne, powinien istnieć także szlak cyfrowego dziedzictwa kulturowego.”

Badania pokazały, że osoby odwiedzające Muzeum Elektroniki w Krakowie są zainteresowane nie tylko tym, jak wyglądał i działał archaiczny sprzęt. Są także ciekawe, co jest w środku takich urządzeń. Na podstawie wizyt studyjnych, analizy ministerialnego wykazu muzeów oraz Państwowego Rejestru Muzeów, a także literatury i źródeł internetowych opracowano mapę i wykaz muzeów komputerów, elektroniki, konsol, arcade i pinball.

Mapowanie muzeów ujawniło potencjalną niszę rynkową

W południowo-wschodniej części kraju nie odnotowano żadnego muzeum cyfrowego dziedzictwa, które występowałoby w materiałach publicystycznych i/lub przestrzeni medialnej. Opracowane wykaz i mapa (ryc. 1) stanowią przyczynek do dalszych prac, które pozwolą utworzyć bardziej kompleksową listę miejsc, które powinny się znaleźć na „Turystycznym szlaku cyfrowego dziedzictwa kulturowego w Polsce.”

Rycina 1. Turystyczny szlak cyfrowego dziedzictwa kulturowego. Opracowanie: Karol Król (aktualizacja: 24.04.2024)

The Tourist trail of digital cultural heritage in Poland

Województwo małopolskie
1. RetroManiak – Muzeum Zabawek i Gier Komputerowych, Zakopane (Museum of Toys and Computer Games RetroManiak)
2. Muzeum Elektroniki w Krakowie (Museum of Electronics in Kraków)
3. Kraków Pinball Museum
4. Kraków Arcade Museum
5. Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie (Museum of Engineering and Technology in Kraków)

Województwo śląskie
6. Muzeum Historii Komputerów i Informatyki w Katowicach (Museum of the History of Computers and IT in Katowice)
7. Muzeum Elektroniki w Chorzowie (Museum of Electronics in Chorzów)
8. FunHouse Katowice

Województwo opolskie
9. Klubowe muzeum retro komputerów, gier i demosceny w Opolu (Club Museum of Retrocomputers, Games, and Demoscene)

Województwo dolnośląskie
10. Prywatne Muzeum Konsol Gier Video w Karpaczu (Private Museum of Consoles, Video Games)
11. Laboratorium Retro Komputerów i Gier w Legnicy (Laboratory of Retrocomputers and Games)
12. Muzeum Gry i Komputery Minionej Ery (Wroclaw Museum Games & Computers Of The Past Era)
13. Wirtualne Instytutowe Muzeum Komputerów Politechniki Wrocławskiej (Institute Virtual Museum of Computers of the Wrocław University of Technology)
14. Skwer i obelisk pamiątkowy ELWRO*

Województwo łódzkie
15. Muzeum Komputerów Osobistych (Museum of Personal Computers in Łódź)
16. Retro Gaming Club Łódź
17. Muzeum Komputerów i Gier w Pabianicach (Museum of Computers and Games in Pabianice)

Województwo wielkopolskie
18. ATARI Muzeum in Poznań
19. Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu (Enigma Cipher Centre in Poznań)

Województwo mazowieckie
20. Milanowskie Muzeum Gier i Komputerów (Milanówek Museum of Games and Computers)
21. Interaktywne Muzeum Flipperów Pinball Station (Interactive Museum of Pinball Machines Pinball Station)
22. Warszawskie Muzeum Komputerow i Gier (Warsaw Museum of Computers and Games)
23. Apple Museum Poland
24. Narodowe Muzeum Techniki w Warszawie (National Museum of Technology in Warsaw)

Województwo kujawsko-pomorskie
25. Muzeum Uniwersyteckie UMK w Toruniu (IT Museum of the Nicolaus Copernicus University)
26. Muzeum Konsol i Gier Wideo w Bydgoszczy (Museum of Consoles and Games in Bydgoszcz)

Województwo zachodnio-pomorskie
27. Cyfrozaury. Komputery z poprzedniej epoki, Szczecin (Digisaurs. Computers from the Previous Era)

Województwo pomorskie
28. Flipper Stacja Gdańsk – Pinball & Arcade Games Room (Interactive Museum of Games and Pinball Machines)
29. PIXELMANIA, Władysławowo

Województwo warmińsko-mazurskie
30. Arcade Classics Muzeum w Elblągu. Museum of 1990s Video Games in Elbląg

Województwo podlaskie
31. Sokólskie Muzeum Gier Retromania (Sokółka Museum of Games Retromania)

*Skwer nie jest placówką muzealną, ale „upamiętnia przedsiębiorstwo, którego komputery utorowały rozwój informatyki w Polsce w drugiej połowie XX wieku” [elwrowcy.pl]

Gdzie jest najwięcej muzeów retrocomputingu i retrogamingu?

Łącznie zidentyfikowano 31 miejsc, w tym muzeów i instytucji para muzealnych związanych z ochroną cyfrowego dziedzictwa kulturowego, które występują w opracowaniach publikowanych oraz w przestrzeni publicznej i medialnej [stan na 24.04.2024]. Najwięcej placówek muzealnych związanych z cyfrowym dziedzictwem kulturowym odnotowano w aglomeracjach miejskich, tj. krakowskiej (4 placówki) i warszawskiej (5 placówek). Najwięcej muzeów cyfrowego dziedzictwa kulturowego jest zlokalizowanych w województwach: małopolskim, dolnośląskim, łódzkim i mazowieckim. Ich lokalizacja wytycza szlak cyfrowego dziedzictwa kulturowego, który rozpoczyna się od miejsc znajdujących się w południowej Polsce, a następnie przebiega przez środkową część kraju, kończąc się na Pomorzu.

Właściciele prywatnego muzeum cyfrowego dziedzictwa kulturowego obawiają się, że jako muzeum państwowe utraciliby niezależność decydowania o kształcie wystawy, a także o eksponatach, które posiadają.

Prywatne muzea retrogamingu i retrocomputingu prowadzą przede wszystkim przedsiębiorcy-pasjonaci. Zdaniem niektórych: „Nie mamy aspiracji prowadzić muzeum w rozumieniu formalnym, ustawowym, nawet kosztem dotacji państwowych, które moglibyśmy otrzymywać. Mogłoby to sprawić, że utracimy suwerenność i decyzyjność, zarówno jako kuratorzy muzeum, jak i niezależni przedsiębiorcy. Ponadto zniechęca nas rozbudowany aparat biurokratyczny, który nadzoruje muzea w Polsce.”

Turystyczny szlak dziedzictwa cyfrowego

Wykaz tabelaryczny oraz mapa obrazująca rozlokowanie muzeów cyfrowego dziedzictwa kulturowego w Polsce, to według najlepszej wiedzy autora, kompletne źródło informacji o prawdopodobnie wszystkich placówkach tego typu w Polsce (stan na 24.04.2024). Wykaz jest aktualizowany.

Jeśli wiesz o istnieniu muzeum retrogamingu i retrocomputingu, a nie znajduje się ono w poniższym wykazie, proszę powiadom mnie o tym – k.krol{małpa}onet.com.pl

Nie tylko gry i komputery

Miejsca przedstawione na mapie składają się na „Turystyczny szlak cyfrowego dziedzictwa kulturowego”. Zdaniem autora badań, podobnie jak istnieją szlaki architektury drewnianej, szlaki kościołów drewnianych czy szlaki kulinarne, powinien istnieć także szlak cyfrowego dziedzictwa kulturowego. Jednak nie powinien on uwzględniać tylko muzeów gier i komputerów (sprzętu cyfrowego). Szlak ten powinien uwzględniać także miejsca upamiętniające rozwój polskiej myśli komputerowej, jak przykładowo skwer ELWRO we Wrocławiu. Opracowane wykaz i mapa stanowią zatem przyczynek do dalszych prac, które pozwolą utworzyć bardziej kompleksową listę miejsc, które powinny znaleźć się na „Turystycznym szlaku cyfrowego dziedzictwa kulturowego w Polsce”.

Turystyczny Szlak Cyfrowego Dziedzictwa Kulturowego w wersji interaktywnej: