Mały jak komputer, czyli o efekcie Golembo

Mały jak komputer, czyli o efekcie Golembo

Hardware History

„Mały jak komputer”, czyli o efekcie Golembo

Swoistym symbolem komputera przenośnego była w latach 80. XX wieku rączka (uchwyt) od walizki (ryc. 1). Wtedy to przenośne systemy komputerowe po złożeniu przyjmowały postać mniejszego lub większego prostopadłościanu i miały być kojarzone z elegancją i nowoczesnością. Dlatego też duże znaczenie miały masa i gabaryty.

Na podstawie artykułu:
Król, K. (2021). Selected methods of securing portable computers for transport in the 1980s: a retrospective analysis. Proceedings of the 38th International Business Information Management Association Conference (IBIMA), 23-24 November 2021, Seville, Spain (ISBN: 978-0-9998551-7-1). https://doi.org/10.6084/m9.figshare.17111144

Elegancki uchwyt przytwierdzony do obudowy komputera COMPAQ Rycina 1. Elegancki uchwyt przytwierdzony do obudowy komputera COMPAQ, który symbolizował możliwość przenoszenia komputera osobistego. Źródło: Byte [1983].

Efekt Golembo

W kontekście komputerów przenośnych warto wspomnieć o tzw. efekcie Golembo. Eri Golembo był wiceprezesem ds. sprzedaży i marketingu w Prodigy Computer Centers oraz założycielem i członkiem zarządu Association of Better Computer Dealers. W latach 80. XX wieku Eri Golembo spostrzegł, że użytkownicy chętnie kupią mniejszą wersję określonego produktu, jeśli zachowa funkcjonalność swojego większego odpowiednika [Machrone 1986a]. Dotyczyło to właściwie wszystkich urządzeń elektronicznych, za wyjątkiem boomboxów, które ze względów akustycznych (zapewnienia mocy, potężnego dźwięku i głębokiego basu) powinny mieć odpowiedni rozmiar, w szczególności w latach 80. kiedy to panowała moda na boomboxy dużych rozmiarów [Machrone 1986b].

Efekt Golembo pojawił się po raz pierwszy w literaturze branżowej w 1986 roku [Machrone 1986a, 1986b]. Został on przywołany w opisie komputera przenośnego Compaq Portable II (ryc. 2), który był nieco mniejszą wersją swojego poprzednika.

Compaq Portable II Rycina 2. Compaq Portable II – bigger performance in a smaller package. Porównanie wielkości komputerów Compaq Portable (1982-1983, masa: 28lbs) oraz Compaq Portable II (1986, masa: 24 lbs). Źródło: Machrone [1986b].

Compaq Portable II zebrał pozytywne recenzje. Machron [1986b] argumentował, że dzięki efektowi Golembo, zjawisku „tak wiarygodnemu jak prawo Greshama czy równania Maxwella”, firma Compaq Computer Corp. mogła uznać swój nowy, zmodernizowany komputer za wielki sukces.

Prawo Greshama

Dla wzmocnienia wiarygodności efektu Golembo, Machrone [1986b] zestawił go z równaniami Maxwella (podstawowe równania elektrodynamiki klasycznej) oraz prawem Greshama.
Prawo Greshama głosi, że „bad money drives out good money” (zły pieniądz wypiera dobry pieniądz). Oznacza to, że gdy konkurują ze sobą dwa podobne pieniądze towarowe, a jeden jest w pewnym sensie gorszy od drugiego, pieniądz gorszy pozostanie w obiegu, a pieniądz lepszy będzie chętniej gromadzony (lub wysyłany za granicę, eksportowany). Prawo to jest przywoływane w różnych kontekstach, takich jak na przykład konkurencja pomiędzy lekkimi i ciężkimi monetami danego rodzaju lub pomiędzy monetami z różnych metali, jak złoto i srebro.

Zjawisko „bad money drives out good money” zostało opisane już w pismach średniowiecznych i renesansowych autorstwa Hostiensisa (ok. 1200-71), Oresmea (1320-82) i Kopernika (1473-1543). Natomiast Thomas Gresham opisał tę zasadę w 1558 r., co w XIX wieku zainspirowało ekonomistę H.D. Macleod do zaproponowania terminu „prawo Greshama”. Termin ten przyjął się i jest stosowany do dzisiaj, także w wersji „prawo Kopernika-Greshama” [Dutu i in. 2005].

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na stosunkowo częste powoływanie się na prawo Greshama w kontekście zjawisk zachodzących w sferze komputeryzacji, np. rozwoju rynku literatury branżowej (komputerowej). W połowie lat 80. XX wieku na rynku pojawiło się niezwykle dużo książek poświęconych różnym zagadnieniom komputeryzacji. Popyt na komputery rósł, na co zareagował także rynek wydawniczy. Recenzenci alarmowali jednak, że rynek zalewany jest publikacjami złej jakości, w myśl zasady „szybkie wejście, szybki zysk, szybkie wyjście”. W tym miejscu powoływano się na zasadę Greshama – publikacje złej jakości wypierają z rynku publikacje dobrej jakości [Pournelle 1985]. Wydawcy, którzy starannie przygotowywali swoje publikacje wkraczali na rynek z pewnym opóźnieniem. W konsekwencji produkt pozostawał na pułkach sklepowych – nabywcy zakupili już inny produkt nieco wcześniej, nieświadomi jego gorszej jakości. Po czasie spowodowało to spowolnienie sprzedaży, ponieważ klienci stali się bardziej ostrożni w swoich wyborach.

Wyjątek od prawa Greshama (?)

Podobne zjawisko obserwowano na rynku oprogramowania komputerowego, jednak z odwrotnym skutkiem. W latach 80. XX wieku użytkownicy nie byli skłonni do kupowania programów komputerowych z nieznanych źródeł z powodów dużego prawdopodobieństwa błędów i braku wsparcia technicznego. Busch [1980] opisał to jako wyjątek od prawa Greshama – dobre programy mają tendencję do wypierania złych. W nieco innym kontekście sprawę przedstawił Hinrichs [1979], który stwierdził, że to złe oprogramowanie wypiera dobre. Jego zdaniem wiele programów opublikowanych w latach 80. na łamach czasopism miało przeciętną jakość (kody programów były wtedy drukowane, a użytkownicy „przepisywali je krok po kroku”). Kiedy jakiś program na dany temat został opublikowany, wówczas zamieszczanie kolejnych, ulepszonych, ale podobnych programów było nieuzasadnione z punktu widzenia wydawcy. Zachęcało to autorów/programistów do szybkiego napisania czegoś nowego i wysłania bez dopracowywania, aby „prześcignąć” innych autorów/programistów, którzy mogli mieć podobny pomysł (zgodnie z zasadą kto pierwszy ten lepszy). Ponadto zniechęcało to do wysyłania udoskonaleń/ulepszeń już opublikowanych programów. W rezultacie prawie nigdy nie były publikowane najlepsze wersje danego programu [Hinrichs 1979].

W oczekiwaniu na nowy impuls sprzedażowy

W latach 80. XX wieku eksperci podkreślali, że „rynek komputerów osobistych był miękki”, co oznaczało, że liczba sprzedawców przewyższała liczbę kupujących. Popyt na komputery w domach, firmach i szkołach rósł w dużym tempie. Pomimo tego wskazywano na jeszcze większy potencjał sprzedażowy komputerów, który miał być uwolniony dzięki popularyzacji, promocji i edukacji, m.in. w zakresie możliwych zastosowań i sposobów użytkowania [Golembo 1984]. W 1984 roku Eri Golembo zwrócił uwagę na rosnącą nieufność użytkowników, ponieważ w wielu przypadkach okazało się, że komputery, które zakupili były mniej przydatne i trudniejsze w obsłudze, niż się spodziewali. Podobne zjawisko występowało na rynku komputerów biznesowych – wiele firm posiadało komputery i oprogramowanie, które nigdy nie było w pełni wykorzystywane. W rezultacie użytkownicy biznesowi nabierali większego sceptycyzmu. Wszystko to wskazywało na potrzebę edukowania. Według Golembo sam postęp technologiczny był niewystarczający – tylko lepsza edukacja na temat tego jak kupić komputer, jak go używać i czego oczekiwać od dostawcy, mogła dać branży nowy impuls sprzedażowy.

Źródła

Zastrzeżenie. Wszystkie wyżej wymienione znaki towarowe należą do swoich (odpowiednich) właścicieli. Nazwy firm i produktów użyte w tym opracowaniu służą wyłącznie do celów identyfikacyjnych.
Disclaimer. All trademarks and registered trademarks mentioned herein are the property of their respective owners. The company and product names used in this document are for identification purposes only.

The source of the figures: Internet Archive (https://archive.org). Access to the Internet Archive’s Collections is provided at no cost and is granted for scholarship and research purposes only.

Skip to content