Gry i komputery minionej ery
Tytuł nawiązuje do nazwy wrocławskiej placówki o nazwie „Muzeum Gry i Komputery Minionej Ery”, założonej z inicjatywy fascynatów archaicznych gier i sprzętów oraz ich przyjaciół. Nie jest to jednak odosobniona inicjatywa. Muzeum o podobnym charakterze znajduje się przykładowo w Warszawie i także prowadzone jest przez pasjonatów retrogamingu oraz retrocomputingu.
Cyfrowe dziedzictwo kulturowe najczęściej kojarzone jest z szeroko rozumianym oprogramowaniem (software heritage) oraz (archaicznym) sprzętem komputerowym (hardware heritage). Cyfrowe dziedzictwo to także sposoby zachowania sprzętu i oprogramowania dla przyszłych pokoleń oraz charakterystyka otoczenia społeczno-gospodarczego, w którym funkcjonowały. Na osi Kraków-Katowice-Warszawa-Wrocław rozmieszczone są placówki dokumentujące historię rozwoju komputeryzacji w Polsce i na świecie. Miejsca te odwiedził dr inż. Karol Król, prof. URK z @KGPiAK. Wyjazdy odbyły się w ramach projektu MINIATURA 5 pt. Cyfrowe dziedzictwo kulturowe obszarów wiejskich.
W śródmieściu Warszawy, niedaleko placu Defilad, znajduje się Warszawska Giełda Elektroniczna. Mieści się tam stała ekspozycja Warszawskiego Muzeum Komputerów i Gier. W jego zasobach znajduje się m.in. Unitra Unimor TELE-SET GTV 881 Kometka – polska konsola z 1977 r – jedna z pierwszych na świecie, unikat polskiej elektroniki użytkowej (ryc. 1).
Rycina 1. Fotografie z Muzeum Komputerów i Gier w Warszawie. Fot. Karol Król
Przebywając w Warszawie warto odwiedzić także Narodowe Muzeum Techniki, które mieści się w Pałacu Kultury i Nauki. Muzeum udostępnia ekspozycję „Historia komputerów. Liczy się!” (ryc. 2), prezentującą mechaniczne sumatory, archaiczne kalkulatory biurowe i kieszonkowe, ale także nieco bardziej współczesne komputery, np. ATARI, Amiga oraz sztandarowe, polskie konstrukcje, jak m.in. ODRA 1305, ZAM 21, MAZOVIA 1016, MERITUM czy nieco mniej znane KAR-65 i AKAT-1. Nowoczesna, scenograficzna ekspozycja prezentuje najciekawsze, nierzadko jednostkowe konstrukcje polskie oraz zagraniczne ostatnich dziesięcioleci.
Rycina 2. Narodowege Muzeum Techniki w Warszawie. Wystawa „Historia komputerów. Liczy się!”. Fot. Karol Król
We Wrocławiu na placu Orląt Lwowskich w budynku Dworca Świebodzkiego mieści się Muzeum Gry i Komputery Minionej Ery (ryc. 3). Założycielom muzeum przyświecała teza, że historia informatyki i gier wideo to głównie historia domowych komputerów. Dlatego też w muzeum obejrzeć można jedne z pierwszych komputerów powszechnie dostępnych dla użytkowników domowych, np. Apple II z roku 1977 czy Atari 400 z roku 1977, popularne sprzęty lat ‘80, np. Commodore 64 (1988), ZX Spectrum (1982), ale także np. komputer IBM PC 5150 (1985). Eksponowane są również komputery z Polski, np. Elwro 800 Junior (1986) oraz Unipolbrit 2068 (1986).
Rycina 3. Muzeum Gry i Komputery Minionej Ery we Wrocławiu. Fot. Karol Król
Wszystkie muzea elektroniki, sprzętu komputerowego i konsol wideo są jednocześnie muzeami oprogramowania, które to jest na prezentowanym sprzęcie uruchamiane i udostępniane odwiedzającym (w różnym zakresie). W wielu przypadkach jest to jedyna możliwość skorzystania z archaicznego oprogramowania w warunkach, w jakich funkcjonowało pierwotnie. Pełne i rzeczywiste doświadczenie tego, w jaki sposób funkcjonowało archaiczne oprogramowanie jest możliwe tylko wtedy, gdy jest ono uruchomione na sprzęcie z epoki, w którym funkcjonowało. Tego doświadczenia nie zapewnią emulatory. Inne wrażenia są podczas gry na oryginalnym komputerze Intel Pentium 100 MHz, inne podczas uruchamiania emulatora tej samej gry w serwisie Internet Archive (np. DOOM by id Software, MS-DOS). Z czasem problem zapewnienia dostępności archaicznego sprzętu będzie narastał, razem z brakami oryginalnych podzespołów i części zamiennych, a także rosnącą wartością tych, które pozostały. Otoczenie społeczno-gospodarcze także nie ułatwia prowadzenia działalności muzealnej. Korzystajmy z udostępnionych ekspozycji. Ich utrzymanie może być coraz trudniejsze…
Wizyty studyjne zrealizowano w ramach projektu naukowego MINIATURA 5 pt. Cyfrowe dziedzictwo kulturowe obszarów wiejskich (2021/05/X/HS3/00859), finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki.