Mapowanie słów kluczowych dziedzictwa kulinarnego „Babci Józi”
Tożsamość kulturowa jest rezultatem ciągłych przemian i wielowątkowych interakcji, których elementy mogą się różnić w zależności od miejsca, czasu oraz wpływu innych kultur. Na tożsamości kulturową składa się wiele elementów, w tym, m.in.: język, wartości i przekonania, tradycje i obrzędy, otoczenie przyrodnicze, styl życia i sposób zachowania, w tym także regionalne produkty, gatunki roślin i zwierząt oraz sposoby przetwórstwa, przepisy kulinarne i receptury.
Dziedzictwo kulinarne to także ludzie, ich zachowania, sposoby i miejsca wytwarzania produktów i przyrządzania potraw, a także specyficzny, tradycyjny sprzęt codziennego użytku. W świetle przemian społeczno-gospodarczych i kulturowych wiele z tego ulega zapomnieniu. Dlatego konieczne staje się zachowanie i promocja tych wartości – enklaw krajobrazowych i kulturowych, zwyczajów, niepowtarzalnych ras zwierząt i odmian roślin oraz żywności produkowanej tradycyjnymi metodami, ale także kultury bycia i prowadzenia gospodarstwa domowego [Knapik i Król 2023].
Dziedzictwo kulinarne Babci Józi
Unikatowe receptury czy opisy lokalnych zwyczajów były nierzadko spisywane odręcznie przez mieszkańców, liderów lokalnych społeczności czy też producentów żywności. Artefakty tego typu dostarczają informacji na temat dziedzictwa kulturowego minionych pokoleń i są w szczególności narażone na zniszczenie. Wszystko to sprawia, że powinny być utrwalone w formie cyfrowej i udostępnione szerszemu gronu odbiorców. Działanie ta dają im szansę zaistnieć w świadomości kolejnych pokoleń, jako jeden z elementów tożsamości kulturowej.
Ucyfrowienie zeszytów spisanych przed II wojną światową przez Józefę Kmieć z domu Kapusta pozwoli uchronić zawarte tam informacje przed zapomnieniem, co przyczyni się do zachowania zanikających elementów dziedzictwa kulturowego przedwojennej Polski.
Celem pracy jest digitalizacja i mapowanie słów kluczowych znajdujących się w zeszytach spisanych zaraz po II wojnie światowej przez Józefę Kmieć z domu Kapusta (dla bliskich „Babcia Józia”). Zeszyty zostały spisane w latach 1946-1947* w trakcie kursów dla przyszłych gospodyń wiejskich. Kursy prowadziły siostry zakonne w Szynwałdzie koło Tarnowa, a ich celem było przygotowanie kobiet do prowadzenia gospodarstwa domowego. Ucyfrowienie tych artefaktów pozwoli uchronić je przed zapomnieniem, co przyczyni się do zachowania zanikających elementów dziedzictwa kulturowego powojennej Polski.
*Analiza dokumentów archiwalnych, które znajdują się w Klasztorze Sióstr Służebniczek NMP NP w Starej Wsi (okolice Krosna) potwierdziła, że Józefa Kmieć uczestniczyła w kursie w roku szkolnym 1946/47.„Myślę, że wysłanie dorastających córek do Szkoły Gospodyń Wiejskich w Szynwałdzie było najlepszym wianem, jakie mógł im dać ojciec w tamtym powojennym czasie.” Alicja Wiązowska z Tarnowa, córka „Babci Józi”
Cele szczegółowe: uratowanie przed zniszczeniem i zapomnieniem zeszytów „Babci Józi”, czyli Józefy Kmieć z domu Kapusta, które zawierają unikatowe opisy tego, czego uczone były kobiety po II wojnie światowej na kursach dla gospodyń wiejskich; identyfikacja wyzwań związanych z utworzeniem i zarządzaniem cyfrowymi, „małymi zasobami archiwalnymi” w postaci zdigitalizowanych artefaktów analogowych; utworzenie cyfrowej wersji zeszytów (E-book) oraz interaktywnej aplikacji web i udostępnienie ich w Internecie.
Źródła
Knapik, W., Król, K. (2023). Inclusion of Vanishing Cultural Heritage in a Sustainable Rural Development Strategy – Prospects, Opportunities, Recommendations. Sustainability, 15(4), 3656. https://doi.org/10.3390/su15043656
Wymiernym efektem prac projektowych są trzy e-booki:
- Król, K., Legutko, E., Szkutak, M. (red.) (2024). Zeszyty Babci Józi, część I. Digitalizacja i mapowanie słów kluczowych dziedzictwa kulinarnego Babci Józi (BaJa). Kraków: DigitalHeritage. ISBN 978-83-973924-1-0, doi: https://doi.org/10.6084/m9.figshare.27641652
- Król, K., Legutko, E., Szkutak, M. (red.) (2024). Zeszyty Babci Józi, część II. Digitalizacja i mapowanie słów kluczowych dziedzictwa kulinarnego Babci Józi (BaJa). Kraków: DigitalHeritage. ISBN 978-83-973924-0-3, doi: https://doi.org/10.6084/m9.figshare.27641994
- Król, K., Legutko, E., Szkutak, M. (red.) (2024). Zeszyty Babci Józi, część III. Digitalizacja i mapowanie słów kluczowych dziedzictwa kulinarnego Babci Józi (BaJa). Kraków: DigitalHeritage. ISBN 978-83-973924-2-7, doi: https://doi.org/10.6084/m9.figshare.27641997
Zeszyty Babci Józi w formie aplikacji internetowej. E-booki do pobrania z repozytorium otwartego dostępu.

Dofinansowano ze środków Ministra Nauki w ramach Programu „Regionalna inicjatywa doskonałości”, umowa nr: RID/SP/0039/2024/01, kwota dofinansowania: 6 187 000,00 zł, okres realizacji 2024–2027.