Dziedzictwo kulinarne w erze sztucznej inteligencji
W dobie dynamicznego rozwoju sztucznej inteligencji pojawiają się nowe możliwości w badaniach humanistycznych. Niniejsze opracowanie przedstawia próbę ich wykorzystania w analizie treści historycznych rękopisów przy pomocy dużych modeli językowych oraz autorskiej wtyczki Linguistic Insight (LI-AI). Jednym z celów było przetestowanie funkcjonalności narzędzi opartych na AI w przetwarzaniu korpusów tekstowych, wizualizacji danych oraz ekstrakcji i analizie znaczeń zawartych w tekstach.
Opublikowano: Król, K. (2025). Mapping Keywords in Granny Josie’s Culinary Heritage Using Large Language Models. Heritage, 8(5), 159, doi: 10.3390/heritage8050159
W ramach eksperymentu zastosowano zautomatyzowane techniki przetwarzania języka naturalnego (NLP): identyfikację słów kluczowych, analizę tematyczną, ocenę sentymentu oraz generowanie chmur wyrazów i wykresów typu TreeMap. Narzędzie LI-AI działa w środowisku ChatGPT-4 Plus w trybie konwersacyjnym, umożliwiając dostosowanie zakresu analizy za pomocą zapytań typu prompt. Wtyczka obsługuje wiele języków, filtruje nieistotne elementy (stop words) oraz umożliwia translację treści.
Narzędzia LLM są przydatne zarówno w fazie eksploracji danych, jak i w procesie ich prezentacji.
Materiałem źródłowym był korpus „BaJa”, tj. ucyfrowiony zbiór zeszytów kulinarnych z lat 1946–1947 liczący ponad 35 tys. wyrazów. Analiza wykazała, że dane tekstowe cechują się dużą spójnością tematyczną i niskim poziomem ładunku emocjonalnego. Najczęściej występujące słowa dotyczyły jednostek miary, składników spożywczych oraz technik kulinarnych. Zidentyfikowano trzy główne obszary tematyczne: składniki, techniki oraz wypieki.
Uzyskane wyniki pokazują, że narzędzia oparte na LLM (LLM-based AI Plugins) mogą znacząco usprawnić analizę dużych, niestrukturalnych zbiorów danych tekstowych, także o charakterze historycznym i użytkowym. Automatyczna ekstrakcja tematów, wizualizacja danych i analiza semantyczna pozwalają na szybkie rozpoznanie struktur treści i dominujących wątków.
Abstrakt: Dziedzictwo kulinarne odgrywa kluczową rolę w zachowaniu tożsamości kulturowej. W niniejszym badaniu przeanalizowano treść zeszytów kulinarnych z lat 1946–1947 przy użyciu dużych modeli językowych (LLM) i dedykowanej wtyczki AI – Linguistic Insight (LI-AI). Celem ogólnym pracy była analiza treści znajdujących się w „Zeszytach Babci Józi” (korpus BaJa) przy pomocy narzędzi AI. Celami szczegółowymi pracy były: (1) utworzenie i przetestowanie dedykowanego narzędzia analitycznego w postaci wtyczki ChatGPT LI-AI oraz (2) pogłębiona analiza korpusu BaJa, ze szczególnym uwzględnieniem składników spożywczych, technik i przepisów kulinarnych. Zastosowanie LI-AI umożliwiło wyodrębnienie słów kluczowych i głównych tematów z dużego zbioru danych tekstowych, a także ich wizualizację w postaci chmur wyrazów. W porównaniu z narzędziami manualnymi, wtyczka LI-AI zapewnia większą precyzję i kompleksowość analizy semantycznej. Badanie wnosi oryginalny wkład w analizę historycznych praktyk kulinarnych powojennej Polski ujawniając, że kulinaria pełniły rolę nie tylko praktyczną, ale również symboliczną, wzmacniając więzi społeczne i rodzinne. Nie zostało to jednak wyeksponowane w chmurach wyrazów, jedynie ujawnione poprzez pogłębioną analizę semantyczną. Badanie to potwierdziło przydatność LLM w interpretacji tekstów historycznych, jednocześnie ujawniło, że wskazane jest jednoczesne zastosowanie zarówno narzędzi AI, jak i manualnych, co pozwala na pełniejszą analizę danych tekstowych.
#sztucznainteligencja #AI #dziedzictwo #zarzadzanieurk #RID #nauka #LaboCDeK
Dofinansowano ze środków Ministra Nauki w ramach Programu „Regionalna inicjatywa doskonałości”, umowa nr: RID/SP/0039/2024/01, kwota dofinansowania: 6 187 000,00 zł, okres realizacji 2024–2027.