Z wizytą w Warsaw Arcade Museum

Warsaw Arcade Museum to warszawski oddział Kraków Arcade Museum. W miejscach tych jest eksponowana prawdopodobnie największa kolekcja gier arcade w Polsce. W oddziale warszawskim do dyspozycji odwiedzających jest ponad 120 maszyn.

Zredagował: Karol Król. Wizyty studyjne zrealizowano w ramach projektu pt. Mapowanie muzeów cyfrowego dziedzictwa kulturowego w Polsce (DigiMap), RID nr K/658/2024/WRE.

Według Międzynarodowej Rady Muzeów (International Council of Museums, ICOM): „Muzeum jest trwale istniejącą instytucją, nie nastawioną na osiąganie zysku, służącą społeczeństwu i jego rozwojowi, otwartą dla publiczności, która pozyskuje, konserwuje, udostępnia i wystawia w celu badawczym, edukacyjnym lub dla rozrywki materialne i niematerialne świadectwa ludzi i ich środowiska” (w przekładzie Stanisława Waltosia) [Wasilewska 2019, s. 175].

Muzea prywatne

Wydaje się, że sposób funkcjonowania prywatnych muzeów retrogamingu i retrocomputingu oraz aranżacji wystaw w tych muzeach dobrze się wpisuje w tzw. nowe muzealnictwo, które według Idziaka [2019, s. 59] charakteryzuje się m.in.:

zmianami w sposobie prezentacji i udostępniania obiektów muzealnych;
racjonalizacją zarządzania muzeum – muzeum z instytucji dotowanej publicznie funkcjonuje jako podmiot o charakterze rynkowym;
postawą aktywną oraz przejściem od orientacji na obiekty muzealne do orientacji na społeczeństwo, tzn. muzea organizują warsztaty, dyskusje, programy edukacyjne i wydarzenia, które angażują lokalną społeczność i odwiedzających, np. cykliczna Warszawska Giełda Retrogamingowa;
ukierunkowanie na środowisko i kontekst występowania artefaktów, tzn. przedmiotem ekspozycji bywają kompletne instalacje, całe pomieszczenia, wnętrza, np. fabryk, a nawet domy – przenoszone do pomieszczeń muzealnych lub przekształcane w muzea.

Nowe muzealnictwo jest związane ze zjawiskiem „(…) eksplozji małych, wyspecjalizowanych muzeów, szczególnie w dziedzinie historii i technologii oraz lokalnego dziedzictwa kulturowego. Muzea te utrzymywane są często i zarządzane przez lokalne stowarzyszenia lub osoby prywatne. Te zdecentralizowane muzea powstają głównie z myślą o lokalnych społecznościach i ich potrzebach.” [Idziak 2003]. Muzea te powstają także z myślą o konkretnych grupach odbiorców, w tym retrograczach i nerdach.

Warsaw Arcade Museum

Automaty począwszy od lat 70’, w tym Sega, Nintendo, wiele strzelanek różnego typu, alejka flipperów, a wszystko to w oryginale (oryginalne urządzenia) i udostępnione w trybie free to play, znajdują się w nowo otwartym Warsaw Arcade Museum. W dużej mierze o tym, że „prywatne przybytki retrogamingu” są nazywane „muzeami” decyduje to, że ich fundatorzy (właściciele) są (prywatnymi) kolekcjonerami, a ich kolekcja to zbiór nierzadko unikatowych artefaktów, i co istotne, są to w znakomitej większości sprzęty oryginalne.

Tylko oryginały

Na wystawie Warsaw Arcade Museum są zaprezentowane oryginalne gry, w oryginalnych automatach, w formie w jakiej one powstały, które nierzadko mają 30-40 lat i których użytkowanie zapewnia tzw. oryginalne doświadczenie. Jest to możliwe dzięki temu, że jak podkreśla właściciel muzeum*, elektronika, dawne, archaiczne sprzęty, które bazują najczęściej na wyświetlaczach CRT, były tak wykonywane, aby możliwa była ich relatywnie prosta naprawa, co sprawia, że są długowieczne. Trwałość tego sprzętu i jego sprawność wynikają także z faktu, że większość archaicznych automatów arcade to maszyny projektowane w celach zarobkowych, komercyjnych, co w dużej mierze determinowało ich (trwałą) konstrukcję. Ponadto, wiele z archaicznych urządzeń jest nadal dostępnych w oryginale (chociaż nierzadko uszkodzone, wyeksploatowane) ponieważ w czasach swojej świetności były one produkowane masowo i w pewnym okresie czasu – użytkowane masowo i dostępne powszechnie (w szczególności w USA). Inne z kolei są absolutną rzadkością, a projekty gier, które nie przeszły testów i nie zostały wdrożone do produkcji masowej, bywają obecnie dostępne nawet w pojedynczych, unikatowych egzemplarzach.

*Zobacz wywiad przeprowadzony w Warsaw Arcade Museum przez Mariusza z Retrowizji.

Wnętrza Warsaw Arcade Museum. Fot. Karol Król (18.07.2024)

Zapewnienie oryginalnego doświadczenia to żmudne „polowanie” na oryginalne części (w Polsce lub za granicą), ciągłe serwisowanie i utrzymywanie sprzętu w sprawności**, przy czym oczekiwanie na komponenty zamawiane z różnych zakątków świata przedłuża się miesiącami. Istnieje techniczna możliwość zastąpienia oryginalnych podzespołów zamiennikami, np. monitorów CRT – monitorami LCD, jednak, w szczególności dla społeczności nerdów, takie zabiegi są niedopuszczalne i sprawiają, że sprzęt nie jest już oryginalny.

**Maszyny oczekujące na uruchomienie: Muzeum Techniki w Warszawie, Pinball Station oraz Warsaw Arcade Museum.

**Większość sprzętu udostępnianego w prywatnych muzeach jest oddana do bezpośredniego użytku odwiedzających. Ma to swoje konsekwencje. Starsi gracze w pogoni za rekordem, a nieco młodsi pod wpływem emocji, bez litości traktują wszelkiej maści kontrolery. Nadmierna lub niewłaściwa eksploatacja nierzadko skutkują uszkodzeniem maszyny. Należy to mieć na uwadze, kiedy zamierzamy „się poskarżyć” na nie działające automaty…

Bazowanie tylko i wyłącznie na oryginalnych podzespołach jest oczywiście związane z pewnymi „niedoskonałościami”, takimi jak np. zniekształcenia obrazu, dźwięku czy inna (mniejsza) precyzja kontrolera, które często wynikają z wieloletniego użytkowania danej maszyny i które nie występują na nowoczesnym sprzęcie. Jest to jednak element oryginalnego doświadczenia. Oryginał to charakterystyczne dźwięki i obraz, ale także specyficzne kontrolery oraz sposób w jaki one działają, jakże inne od obecnie produkowanych padów czy klawiatur.

Komentarz (nie)nerda

Komentarz ten otwiera pełną życzliwości dyskusję na temat aranżacji pomieszczeń w prywatnych muzeach retrogamingu i retrocomputingu i zwraca uwagę na potrzeby grona odwiedzających, którzy niekoniecznie są zainteresowani samym graniem, lecz umiejscowieniem cyfrowych artefaktów w kontekście przemian społeczno-gospodarczych i kulturowych.
Przytaczając informacje ze strony internetowej, Warsaw Arcade Museum przedstawia historię ewolucji i rozwoju gier Arcade na przestrzeni lat. Być może tak właśnie jest, jednak nie zostało to wyeksponowane, tzn. ta historia jest z pewnością zapisana w samych automatach, lecz pozostaje ukryta dla przeciętnego zwiedzającego (niekoniecznie zapalonego gracza) i możliwa jest do zaobserwowania przez osoby wtajemniczone (nerdów, geeków). Należy przy tym wspomnieć, że elementy tej historii są zaprezentowane w Kraków Arcade Museum, jednak tego elementu brakuje jeszcze w oddziale warszawskim.

Informacje o historii i ewolucji gier arcade mogą być niezwykle interesujące i wartościowe, szczególnie dla osób, które nie są zapalonymi graczami.

Obecnie brakuje w Warsaw Arcade Museum elementów typowych dla miejsc o charakterze muzealnym, czyli, np. (oświetlonych) plansz i drukowanych tabliczek z informacjami o poszczególnych automatach, ich historii i ciekawostkach związanych z ich produkcją i użytkowaniem, a jest ich wiele. Z tego powodu, osoby zainteresowane w szczególności kontekstem historycznym (społeczno-gospodarczym i kulturowym) – powstania, rozwoju i „schyłku popularności” gier arcade, w tym stacjonarnych i mobilnych salonów gier, mogą być nieco zawiedzione. Odpowiednie oznakowanie, plansze i tabliczki informacyjne mogłyby pomóc lepiej zrozumieć kontekst, w jakim powstawały gry arcade i jak wpłynęły na kulturę popularną. Warto rozważyć takie udoskonalenie ekspozycji, ponieważ może to przyciągnąć szerszą publiczność i wzbogacić doświadczenia zwiedzających. Ponadto, warto zauważyć, że większy nacisk na „typową aranżację muzealną”, w tym opisy drukowane, ale i prezentacje multimedialne, sprawia, że możliwe jest oprowadzanie grup zorganizowanych, a po odpowiednim zaadoptowaniu umożliwia prowadzenie zajęć programowych. To atrakcyjna alternatywa dla konwencjonalnych lekcji szkolnych czy zajęć akademickich.

Źródła

Idziak, W. (2003). Współczesne tendencje w muzealnictwie. http://muzeoblog.mik.krakow.pl/2007/11/08/nowa-rola-muzeum/w_idziak_wspolczesne_tendencje/index.html (27.07.2024)
Idziak, W. (2019). Dziedzictwo kulturowe w turystyce wiejskiej z perspektywy nowego muzealnictwa. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, 4(98), 57-67.
Wasilewska, J. (2019). Spór o nową definicję muzeum na konferencji generalnej ICOM w Kioto. Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej, 6(1), 175-180.