Nawet mysz komputerowa ma swoją historię…

Historia powstania myszy komputerowej jest często upraszczana i sprowadzana do stosunkowo prostego scenariusza: Douglas Engelbart i jego współpracownicy ze Stanford Research Institute wynaleźli mysz w latach sześćdziesiątych, następnie innowatorzy z Xerox Palo Alto Research Center udoskonalili wynalazek w latach siedemdziesiątych. Gdy Steve Jobs zobaczył go w 1979 roku postanowił, że jego firma Apple Computer wprowadzi go na rynek.

Jeszcze w latach 90-tych do oprogramowania komputerów Apple oraz Microsoft dodawano samouczki i specjalnie zaprojektowane gry, które miały ułatwić naukę obsługi myszy komputerowej. W 1992 roku pierwszy rozdział „Podręcznika użytkownika Macintosha” Apple zatytułowany był „Używanie myszy” [Atkinson 2007].

Pierwsza mysz komputerowa została wynaleziona przez Douglasa Engelbarta na początku lat 60. XX wieku. Wynalazek zaprezentowano publicznie podczas słynnej multimedialnej demonstracji – Fall Joint Computer Conference w 1968 roku (AFIPS ‘68) w Menlo Park i San Francisco (prezentacja pt. A research center for augmenting human intellect / Centrum badawcze dla wzmocnienia ludzkiego intelektu). Pierwsza mysz komputerowa w niczym nie przypominała obecnie używanych. Był to duży drewniany obiekt z trzema przyciskami, będący częścią pionierskiego systemu online do uczenia się i współpracy w sieci. Został zaprojektowany, aby zwiększyć możliwości zaawansowanych użytkowników komputerów, a nie wspomagać początkujących [Pang 2002].

Mysz komputerowa jako artefakt

W 1957 roku Douglas C. Engelbart złożył podanie o stanowisko naukowca w Stanford Research Institute. Tam przez wiele lat prowadził badania nad interaktywnym użyciem komputera, lecz nie odniósł większych sukcesów, głównie dlatego, że to nad czym pracował mogło się wydawać w tamtym czasie „proponowaniem, aby każdy wkrótce miał swój prywatny helikopter”. Przez lata prowadził on eksperymenty z „lekkimi piórami, kulkami śledzącymi i innymi rodzajami gadżetów” (light pens, tracking balls and other kinds of gadgets). Na podstawie notatek Engelbarta jego kolega Bill English stworzył w 1960 roku prototyp urządzenia, które było prekursorem myszy komputerowej. Miało ono postać relatywnie dużego, drewnianego pudełka z jednym przyciskiem, z kołami przymocowanymi do wewnętrznych potencjometrów [Atkinson 2007].

Wskaźnik pozycjonowania XY

Eksperymenty szybko pokazały, że urządzenie to ma duży potencjał. Użytkownicy po kilku miesiącach testów wytypowali „mysz” spośród wszystkich nowatorskich rozwiązań jako urządzenie, które najbardziej spełnia ich oczekiwania [Logitech 1993]. Wtedy też urządzenie to zostało nazwane „myszą” (mouse). Engelbart wspominał, że: „nie nadałem jej nazwy, kiedy przeprowadzałem wszystkie te eksperymenty. Nie nazwałem tego myszką. Udane eksperymenty dały nam pewność, że urządzenie trafi na rynki światowe, a producenci nadadzą mu godną nazwę. My nazywaliśmy to wskaźnikiem pozycjonowania XY lub coś w tym rodzaju” [Engelbart 2006]. Najwyraźniej jednak urządzenie otrzymało swój pseudonim dużo wcześniej, gdy ktoś (i nikt nie pamięta, kto) widząc prototyp w akcji wypalił – „wygląda jak mysz z jednym uchem!” (wypowiedź D. Engelbarta cytowana przez [Moggridge 2006]).

Z biegiem czasu historia myszy komputerowej stała się nierozerwalnie związana z rozwojem graficznego interfejsu użytkownika tj. kontrolą operacji wykonywanych na komputerze za pomocą „ikon” zamiast poleceń tekstowych [Atkinson 2007].

Zastosowanie metalowej kulki

Na początku lat 70. XX wieku podczas prac badawczych nad komputerami, które prowadzone były w Xerox’s Palo Alto Research Center (PARC) mysz została powiązana z graficznym interfejsem użytkownika (GUI). Badania prowadzono z wykorzystaniem wysokiej klasy systemów komputerowych „Alto” (1972) oraz „Star” (1981). Bill English, który opuścił Stanford Research Institute, aby dołączyć do Xerox w 1971 roku, we współpracy z Jackiem Hawleyem, opracowali nową wersję myszy, w której po raz pierwszy zastosowali pojedynczą stalową kulkę. Kulka ta uruchamiała dwa wewnętrzne enkodery w celu pomiaru ruchu w każdej płaszczyźnie. Mysz stała się mniejsza i bardziej płaska, a jej małe, okrągłe guziki zastąpiono dużymi, prostokątnymi [Pang 2002]. To właśnie z komputerem Xerox Alto i programem o nazwie „Gypsy” w 1975 roku po raz pierwszy użyto myszy „w formie zbliżonej do obecnej”, do wykonywania operacji typu „wskaż i kliknij” [Hiltzik 2000, p. 210].

W myszy Engelbarta wykorzystano dwa koła przymocowane do potencjometrów, które pozwalały śledzić ruchy użytkownika. Xerox PARC zastąpił je łożyskiem kulkowym, którego ruch był odczytywany przez parę rolek połączonych ze szczotkami elektrycznymi. Wysłały one sygnał powodujący przesunięcie kursora na ekranie komputera [Pang 2002].

Mysz komputerowa Xerox PARC trafiła na rynek pod koniec lat siedemdziesiątych i można ją było nabyć za 400 USD. Użytkownicy musieli wydać kolejne 300 USD na interfejs umożliwiający połączenie jej z komputerem. Wysoka cena zestawu spowodowała jednak, że nie znalazł on wielu nabywców [Pang 2002].

Pierwsze myszki były drogie i zawodne

Przed wprowadzeniem Apple Lisa (komputer osobisty zaprojektowany przez Apple Computer) myszy komputerowe były drogie i zawodne. Ze względu na złożoność konstrukcji wyprodukowanie myszy kosztowało od 350 do 400 USD. Myszy Xerox, choć nowatorskie w tamtym czasie, nie nadawały się do masowej produkcji. Wewnętrzna stalowa kula była utrzymywana w precyzyjnie wykonanym metalowym zespole, który musiał być precyzyjnie wyrównany z wewnętrznymi rolkami i sprężynami, aby działał poprawnie. Podczas użytkowania mysz zbierała zanieczyszczenia z powierzchni roboczej, co wpływało na jej działanie i trzeba było ją rozmontować, aby umożliwić jej czyszczenie [Atkinson 2007].

Z laboratorium na salony

Dean Hovey, Jim Sachs, Jim Yurchenco i Rickson Sun weszli w skład zespołu projektowego Hovey-Kelly, który rozpoczął prace nad myszą, która miała być dostarczana z komputerem Apple Lisa. Stalowa kula została zastąpiona ołowianą kulką pokrytą gumą, a wszystkie podzespoły myszy zamknięto w ergonomicznej, lekkiej obudowie. Sugerowano, że te zmiany były prawdopodobnie najważniejsze w historii myszy: „Apple przeniósł myszy z laboratoriów na salony” [Pang 2002].

Rickson Sun wspominał, że Steve Jobs podszedł do członków zespołu projektowego z myszką Xerox i powiedział: „Hej, co możecie z tym zrobić? Nie mogę ich sprzedawać za 350 USD, ale za 15 USD mógłbym sprzedać ich tonę” [Sun 2006]. Steve Jobs chciał 90% redukcji kosztów i radykalnej poprawy niezawodności myszy.

Anegdota: Jim Sachs powiedział po latach o wymaganiach S. Jobsa względem nowego, tańszego projektu myszy: „Myśleliśmy, że może Steve nie ma dość mięsa w swojej diecie, ale za 25 USD za godzinę zaprojektowalibyśmy toster zasilany energią słoneczną, gdyby tego właśnie chciał” [Pang 2002].

Podsumowanie

Mysz została opracowana w Stanford Research Laboratory w 1965 roku w ramach projektu NLS [English i in. 1967]. Miała być tanim zamiennikiem lekkich długopisów, które były stosowane od około 1954 roku. Wiele obecnych zastosowań myszy zostało zademonstrowanych przez Douga Engelbarta jako część NLS w filmie z 1968 roku [Engelbart i English 1968]. Mysz stała się znana jako praktyczne urządzenie wejściowe dzięki Xerox PARC w latach siedemdziesiątych. Po raz pierwszy pojawiła się na rynku komercyjnym jako część Xerox Star (1981), Three Rivers PERQ (1981) [Myers 1984], Apple Lisa (1982) i Apple Macintosh (1984) [Myers 1998].

Obszerny opis historii powstania myszy komputerowej oraz jej znaczenia kulturowego można znaleźć w artykule pt. „The best laid plans of mice and men: the computer mouse in the history of computing” (P. Atkinson 2007).

Źródła

Atkinson, P. (2007). The best laid plans of mice and men: the computer mouse in the history of computing. Design Issues, 23(3), 46-61. https://doi.org/10.1162/desi.2007.23.3.46
Engelbart, D. (2006). Interview with Doug Engelbart at the headquarters of Logitech Inc., Fremont, California, 10 April 2006.
Engelbart, D., English, W. (1968). A Research Center for Augmenting Human Intellect. Reprinted in ACM SIGGRAPH Video Review, 1994, 1968.
English, W.K., Engelbart, D.C., Berman, M.L. (1967). Display Selection Techniques for Text Manipulation. IEEE Transactions on Human Factors in Electronics, HFE-8(1), 5-15. https://doi.org/10.1109/THFE.1967.232994
Hiltzik, M. (2000). Dealers of Lightning: Xerox PARC and the Dawn of the Computer Age. Orion Business Books.
Logitech (1993). The Computer Mouse: Adapting Computers to Human Needs: The Evolution of Computer Pointing Devices. Logitech (unpublished report).
Moggridge, B. (2006). Designing Interactions. MIT Press.
Myers, B.A. (1984). The User Interface for Sapphire. IEEE Computer Graphics and Applications, 4(12), 13-23. https://doi.org/10.1109/MCG.1984.6429376
Myers, B. A. (1998). A brief history of human computer interaction technology. Interactions, 5(2), 44-54. https://doi.org/10.1145/274430.274436
Pang, A. S. K. (2002). The making of the mouse. American Heritage of Invention and Technology, 17(3), 48-54.
Sun, R. (2006). Rickson Sun, interview with Dennis Boyle, Jim Yurchenco and Rickson Sun at the offices of IDEO, Palo Alto, California, 7 April 2006.