Ocena potencjału dziedzictwa kulturowego

Dziedzictwo kulturowe jest pojęciem złożonym, wieloaspektowym i wieloznacznym, przez co trudnym do zdefiniowania. W konsekwencji jednoznaczna ocena potencjału dziedzictwa kulturowego (kraju, regionu, społeczności) nie jest łatwa.

Na podstawie publikacji:
Król, K. (2021). Assessment of the Cultural Heritage Potential in Poland. Sustainability, 13(12), 6637. https://doi.org/10.3390/su13126637

Artykuł pt. „Ocena potencjału dziedzictwa kulturowego na przykładzie Polski” (Assessment of the Cultural Heritage Potential in Poland) powstał w ramach projektu naukowego, który poświęcony jest zmianom społeczno-gospodarczym i kulturowym w obszarach wiejskich i miejskich. Artykuł jest trzecim już artykułem w cyklu publikacji tematycznych pt. „Dziedzictwo kulturowe obszarów wiejskich i miejskich” [1,2].

W ostatnich latach zaobserwować można wzrost znaczenia dziedzictwa kulturowego w wielu krajach świata. Dotyczy to także Polski, co znajduje potwierdzenie w liczbach. Przykładowo w strategii rozwoju „Małopolska 2030” opis dziedzictwa kulturowego zajmuje więcej miejsca i poświęca się mu więcej uwagi. Ponadto wzrost znaczenia dziedzictwa kulturowego można zaobserwować w działaniach przewidzianych do realizacji w krajowych programach ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

Temat „dziedzictwa kulturowego” jest ważny i ma charakter międzynarodowy.

W artykule „Ocena potencjału dziedzictwa kulturowego na przykładzie Polski” (Assessment of the Cultural Heritage Potential in Poland) zdefiniowano „potencjał dziedzictwa kulturowego” oraz zaprezentowano przykład syntetycznej oceny tego potencjału na przykładzie Polski. W ocenie uwzględniono szereg zmiennych diagnostycznych, które pogrupowano w czterech obszarach tematycznych, a ich wartości unormowano. Pozwoliło to przedstawić potencjał dziedzictwa kulturowego przy pomocy „syntetycznego wskaźnika jakości”. Wynikiem analiz jest ranking województw oraz ich klasyfikacja z uwagi na potencjał dziedzictwa kulturowego.

Od autora: „Niniejsza praca wypełnia pewną lukę badawczą i stanowi odpowiedź na potrzebę sporządzenia analiz dedykowanych oraz ocen potencjału dziedzictwa kulturowego, co zostało ujawnione podczas realizacji Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2014-2017, a także wpisuje się w cele wyznaczone w Krajowym programie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2019-2022.”

Pogłębiona analiza ujawniła, że o wysokim miejscu w rankingu województw pod względem potencjału dziedzictwa kulturowego mogły przesądzić wartości wybranych zmiennych diagnostycznych, w tym: liczba obiektów zabytkowych, liczba produktów żywnościowych o udokumentowanej jakości oraz o szczególnym znaczeniu kulturowym, a także rozbudowana infrastruktura kultury. Przeprowadzona typologia może posłużyć jako tło w procesie decyzyjnym, a konsekwencje przypisania województwa do określonego typu zależą od kontekstu w jakim wykonywana jest analiza. Przedstawiona metoda oceny potencjału dziedzictwa kulturowego nie zależy od zakresu terytorialnego ocenianego obszaru. Pozwala także uwzględniać w ocenie dowolne atrybuty dziedzictwa kulturowego, które można wyrazić liczbami. Tak przeprowadzona ocena może być pomocna przy identyfikowaniu obszarów newralgicznych, obszarów problemowych lub obszarów wzorcowych.

Badania przeprowadzono w modelu tzw. „migawki stanu zastanego”.

Analiza potencjału dziedzictwa kulturowego Polski to przykład dedykowanej, ukierunkowanej i subiektywnej oceny zjawiska złożonego. Analiza danych statystycznych pozwoliła utworzyć ranking województw w Polsce oraz podzielić je na typy, według potencjału dziedzictwa kulturowego. Może być ona inspiracją dla badaczy dziedzictwa kulturowego. Stanowi wkład w analityczne, syntetyczne i statystyczne spojrzenie na dziedzictwo kulturowe, dostarczając przy tym nowych argumentów w dyskusji nad oceną, ochroną, zachowaniem i promocją dziedzictwa kulturowego.

Źródła

[1] Król, K., Hernik, J. (2020). Crows and Ravens as Indicators of Socioeconomic and Cultural Changes in Urban Areas. Sustainability, 12(24), 10231. https://doi.org/10.3390/su122410231
[2] Król, K., Kao, R., Hernik, J. (2019). The Scarecrow as an Indicator of Changes in the Cultural Heritage of Rural Poland. Sustainability, 11(23), 6857. https://doi.org/10.3390/su11236857